Claartje van Aals was een jonge Joodse verpleegster (nu zouden wij haar een verpleegkundige-ggz noemen). Zij werkte in een Joodse psychiatrische kliniek. Toen de patiënten op transport werden gezet, koos zij ervoor om bij hen te blijven en haar verantwoordelijkheid als verpleegkundige te nemen. Zij werd op 19-jarige leeftijd in Auschwitz om het leven gebracht.
Vooroordelen en discriminatie kunnen zomaar leiden tot rassenhaat of vervolging. En zoals in nazi-Duitsland tot de Holocaust.
Wat kunnen wij daarvan leren?
Tijdens de bezettingsjaren zijn er Nederlanders die vrijwillig met de Duitsers meewerken: collaborateurs. Collaborateurs steunen en helpen de nazi’s en keren zich daarmee tegen de Nederlandse overheid in ballingschap. Zij worden daarom in de volksmond ‘landverraders’ genoemd.
Er werden ook bunkers gebouwd voor de bezetter. Al dan niet vrijwillig.
Seyss-Inquart voorkwam dat Nederland na de bezetting werd leeggeroofd. De economie in Nederland draaide als nooit tevoren. Tegen welke prijs?
Het voetbal in Nederland was tijdens de oorlog populairder dan ooit tevoren: tienduizenden Nederlanders sloten zich aan bij een sportvereniging en het publiek in de stadions verdubbelde. Voetbal bood afleiding van de oorlogsellende.
Etty Hillesum studeert Rechten in Amsterdam als de oorlog uitbreekt. Om haar gedachten en gevoelens op een rijtje te houden, houdt zij een dagboek bij.
In Auschwitz werden Joodse gevangenen gedwongen te werken in de gaskamers. In het zogenaamde ‘Sonderkommando’. Zalmen Gradowski was een van hen en een van de leiders van de opstand van Auschwitz, die op 7 oktober 1944 uitbrak.
De vervolging van de Sinti en de Roma is jarenlang buiten de schijnwerpers gebleven. Settela Steinbach is het meisje met de hoofddoek dat vanuit de trein in Westerbork naar buiten kijkt. Het heeft jaren geduurd voordat haar naam bekend was.
Vanaf 1933 waren er in het Emsland, dichtbij de Nederlandse grens, 15 werkkampen opgericht. Daar werden tegenstanders van het nazi-regime opgesloten. Het werk was er zwaar en de omstandigheden waren zeer slecht. Een daarvan was Kamp Esterwegen, op de routes van de fietstochten Terug naar Westerbork.
Met groot vernuft bouwden technisch ingestelde mensen in de Tweede Wereldoorlog met schaarse middelen gebruiksvoorwerpen, die van groot nut waren.
Maar ook met eten moesten mensen creatief omgaan.