Bijna iedereen kent de foto van het meisje dat vanuit een treinwagon in Westerbork naar buiten kijkt. Jarenlang werd gedacht dat dit een Joods meisje was. Nu is het duidelijk dat het hier ging om Settela, een Sinti-meisje.
Settela, verhaal van de Sinti en Roma
Samenvatting
De vervolging van de Sinti en de Roma is jarenlang buiten de schijnwerpers gebleven. Settela Steinbach is het meisje met de hoofddoek dat vanuit de trein in Westerbork naar buiten kijkt. Het heeft jaren geduurd voordat haar naam bekend was.
Instapsituatie
De Sinti en Roma vormden een klein deel van de woonwagenbewoners die reizend door Europa trokken. Sommigen van hen hadden de Nederlandse nationaliteit. Ze werden door andere Nederlanders vaak met wantrouwen bekeken.
Tijdens de bezetting was er in eerste instantie niet veel aandacht voor deze groep. In 1943 kwam er een verbod op het rondtrekken met woonwagens. Alle wagens moesten naar bewaakte verzamelkampen. Veel woonwagenbewoners probeerden deze maatregelen te ontduiken, maar dat lukte niet iedereen. De familie Steinbach kwam terecht op het verzamelkamp in Eindhoven.
Op 16 mei 1944 moesten alle 'zigeunerfamilies' worden overgebracht naar Kamp Westerbork. Al op 19 mei werden ze op transport gesteld naar Auschwitz. Op die dag werd Settela gefilmd toen zij vanuit de goederenwagon naar buiten keek.
Gebeurtenis WO2
Aanvullende bronnen
- link: Materiaal bij de tentoonstelling O Lungo Drom. Op pagina 6 een overzicht van de geschiedenis van Roma en Sinti in Europa
- link: Korte gesproken introductie van Settela Steinbach. Met kort filmpje van de trein in Westerbork en getuigenverhaal van meisje dat ook in de wagon zat.
- link: Korte gesproken introductie van Zoni Weisz, met filmpje (1min. 41) waarin hij vertelt over de zoektocht naar zijn omgekomen vader.
- link: Via deze site kan een pdf worden gedownload met foto's van diverse oorspronkelijke bronnen. Afwisselend en leesbaar.
- link: Film (9 min.) met verslag van razzia en transport vanuit Assen naar Westerbork van Zoni Weisz. Film van Nationaal Comité 4 en 5 mei.
- link: Film (1.29 min) met verslag herdenking 19 mei 2019
- link: Podcast van Radio Westerbork (34.32 min) met persoonlijke verhalen van twee Sintezzas afgewisseld met informatie over de manier waarop burgemeesters omgingen met de deportaties en over de situatie in Auschwitz.
- link: pdf (75 pag) met cursus van Anne Frankstichting voor docenten over stereotypen, vooroordelen en discriminatie.
- link: Tekst met foto's over de geschiedenis van de familie Franz
Herdenking
De Sinti en Roma worden herdacht bij de dodenherdenking op 4 mei.
Daarnaast hebben de Sinti en Roma sinds 1994 hun eigen herdenking op 19 mei in herinneringscentrum Westerbork, van waaruit de trein naar Auschwitz vertrok. In 2019 werden daarbij de namen van de slachtoffers voorgelezen.
Ook bij de Sinti-Grot in Mariahout werd een herdenking gehouden.
Verder is er een monument voor Sinti en Roma in Den Haag. Het bevindt zich op de kruising Bilderdijkstraat/Vondelstraat te Den Haag. (Bilderdijkstraat 47, 2513CM, Den Haag, Zuid-Holland|GPS: 52.080398, 4.3016886). Het monument bestaat uit een met bronzen platen bedekte kubus, met daarop een bronzen plaquette.
Ook aan de Stegen 35, in Beek (Limburg) staat een monument voor weggevoerde Sinti en Roma.
Suggestie leeractiviteiten
- Doordat de Sinti en de Roma vaak niet waren geregistreerd, moesten de Duitsers een beroep doen op de medewerking van de burgemeesters om hen te kunnen deporteren. Sommige burgemeesters werkten wel mee en andere burgemeesters niet. Ga eens na hoe dat was in de gemeente waar jij woont.
- Hoe vind jij dat we Settelah moeten herdenken?
- De woonwagenbewoners werden bij de razzia door Nederlandse politieagenten uit de woonwagen gehaald. Hoe zou jij daarop hebben gereageerd als je dat bevel als politieagent had gekregen?
- Ga op excursie naar Herinneringskamp Westerbork en ga na hoe de Roma en Sinti daar worden herdacht.
- Bezoek de site van Terug naar Westerbork (www.terugnaarwesterbork.eu ) en lees de info over de fietstochten 2021 (75+1)