Claartje van Aals was een jonge Joodse verpleegster (nu zouden wij haar een verpleegkundige-ggz noemen). Zij werkte in een Joodse psychiatrische kliniek. Toen de patiënten op transport werden gezet, koos zij ervoor om bij hen te blijven en haar verantwoordelijkheid als verpleegkundige te nemen. Zij werd op 19-jarige leeftijd in Auschwitz om het leven gebracht.
Vooroordelen en discriminatie kunnen zomaar leiden tot rassenhaat of vervolging. En zoals in nazi-Duitsland tot de Holocaust.
Wat kunnen wij daarvan leren?
De vervolging van de Sinti en de Roma is jarenlang buiten de schijnwerpers gebleven. Settela Steinbach is het meisje met de hoofddoek dat vanuit de trein in Westerbork naar buiten kijkt. Het heeft jaren geduurd voordat haar naam bekend was.
Vanaf 1933 waren er in het Emsland, dichtbij de Nederlandse grens, 15 werkkampen opgericht. Daar werden tegenstanders van het nazi-regime opgesloten. Het werk was er zwaar en de omstandigheden waren zeer slecht. Een daarvan was Kamp Esterwegen, op de routes van de fietstochten Terug naar Westerbork.
Holocaust. Tijdens deze massamoord kwamen zes miljoen Joden om, onder wie 104.000 uit Nederland. Een van hen was Abraham Reiss, de opa van Jeroen Krabbé. In negen door hem gemaakte schilderijen vertelt Jeroen opa’s levensverhaal in de expositie ‘’De ondergang van Abraham Reiss”
Militaire raketten, drones en robots vormen een mooi stuk techniek. Als technicus heb je de ethische keus om al dan niet mee te werken aan het ontwikkelen van oorlogsmaterieel.
In 6 jaar tijd was veteraan Arie Otto van Soest officier-waarnemer, bijna vlieger, marechaussee, krijgsgevangene en onderduiker.
Van medewerkers van de spoorwegen werd enerzijds verwacht dat zij trouw zouden zijn aan hun werkgever en anderzijds wilden zij zich verzetten tegen de dwang van de Duitse bezetter.
De nazi’s waren meesters in het inzetten van vormgeving om hun doel te bereiken; massa’s mensen wisten ze ermee aan hun kant te krijgen.
De ontwerpen van gebouwen van rijksarchitect Albert Speer waren symbolen van de machtscultuur van de nazi’s.
De Nederlandse veteraan Ben de Jong (1920-2010) maakte van 1943 tot het einde van de oorlog deel uit van het Arbeitskommando in Deep aan de Oostzee dat bestond uit Joodse krijgsgevangenen. Het bestaan van een apart krijgsgevangenkamp voor Joodse militairen is vrijwel onbekend. De heer de Jong vertelt erover in de Interviewcollectie Nederlandse Veteranen.